* zie over hem het artikel in De Historie van februari 2024
De kavels zijn nagenoeg alle even groot: 20 morgen = 20 ha = 30 voetbalvelden. Totaal circa 540 ha. Ieder kreeg dus ongeveer 90 ha aan grond.
De zes investeerders vormen het eerste zogeheten college van hoofd-ingelanden, het bestuur van de ’s-Gravelandse polder.
Het zijn niet de eerste de besten: de meesten zijn of worden raad in de vroedschap of burgemeester van Amsterdam, bewindhebber van de VOC of de WIC, internationale handelaar, advocaat, enz..
Zij hebben zich te houden aan de ‘cavel conditien’ in het Octrooij. In 1640 krijgt Cornelis Davelaer al een boete van 200 florijnen omdat hij als enige nog geen ‘huijsmanshuijsen’ heeft gebouwd. Hij overlijdt in datzelfde jaar, mogelijk is dat de reden geweest.
Enkele problemen worden in der minne geschikt door Pieter Cornelisz. Hooft. Deze bekende drost van Muiden (Muiderkring) is ook baljuw (rechter namens de heer) van Gooiland en … investeerder in het nieuwe project.
Buitenplaatsen
Al gauw verrijzen er boerderijen en buitenplaatsen. Verdwenen zijn Bantam (1971), Berenstein (1847), Bouwzicht, Dubbelhoven, Groenlust (1880), Land en Bosch, Spiegelrust (1808).
Nog te bewonderen zijn de buitenplaatsen Boekesteyn, Gooilust, Hilverbeek, Jagtlust, Schaepenburgh, Spanderswoud, Sperwershof, Swaenenburg, Trompenburgh, Wolfsbergen en de boerderijen Brambergen (1634), Stofbergen (1636) en In de Lonsvaerder (1673).
Er komen werklieden wonen en dus is er een kerk nodig. De hoofd-ingelanden vormen ook het kerkbestuur en al in 1658 wordt de eerste kerk gebouwd, naar ontwerp van de Amsterdamse stadsbouwmeester Daniël Stalpaert. De kerk is nu nog te bewonderen; hij staat op kavel 13B, noordwestelijk van Hilverbeek.
In de eeuwen erna zijn huizen en boerderijen gebouwd, aangepast en herbouwd. Ook de kavels blijven niet rechthoekig. Door koop en verkoop wisselen stukken land van eigenaar zoals te zien is in figuur 3. Ten oosten van de polder (links dus op de kaart van figuur 1) liggen nog heidevelden. Naast de kavels 1 t/m 15 bevindt zich het zogeheten Naerdervelt, globaal het tegenwoordige Spanderswoud. Ten zuiden daarvan ligt het Trompenvelt, het tegenwoordige Corversbos met zijn uitloop naar de Hilversumse villaparken. Regelmatig kopen de eigenaars stukken van deze heidevelden om hun gebied uit te breiden en fraaie bossen aan te leggen.
Sociale en familierelaties
Het hoeft geen betoog dat er ontzettend veel dwarsverbanden bestaan tussen de bewoners van de hofsteden. Is het niet door familiebanden, dan is het wel doordat de heren lid zijn van dezelfde (Amsterdamse) sociëteit, zitting hebben in dezelfde gremia (bv. in de vroedschap of bij de Oost en West Indische Compagnie). Zij spelen elkaar de bal toe als het gaat om baantjes en lucratieve ondernemingen.
Zo zijn bijvoorbeeld een aantal van de eerste hoofd-ingelanden (Pauw, Oetgens, Schaep en Burgh) met elkaar verwant (figuur 3).
* zie over hem het artikel in De Historie van februari 2024
De kavels zijn nagenoeg alle even groot: 20 morgen = 20 ha = 30 voetbalvelden. Totaal circa 540 ha. Ieder kreeg dus ongeveer 90 ha aan grond.
De zes investeerders vormen het eerste zogeheten college van hoofd-ingelanden, het bestuur van de ’s-Gravelandse polder.
Het zijn niet de eerste de besten: de meesten zijn of worden raad in de vroedschap of burgemeester van Amsterdam, bewindhebber van de VOC of de WIC, internationale handelaar, advocaat, enz..
Zij hebben zich te houden aan de ‘cavel conditien’ in het Octrooij. In 1640 krijgt Cornelis Davelaer al een boete van 200 florijnen omdat hij als enige nog geen ‘huijsmanshuijsen’ heeft gebouwd. Hij overlijdt in datzelfde jaar, mogelijk is dat de reden geweest.
Enkele problemen worden in der minne geschikt door Pieter Cornelisz. Hooft. Deze bekende drost van Muiden (Muiderkring) is ook baljuw (rechter namens de heer) van Gooiland en … investeerder in het nieuwe project.
Buitenplaatsen
Al gauw verrijzen er boerderijen en buitenplaatsen. Verdwenen zijn Bantam (1971), Berenstein (1847), Bouwzicht, Dubbelhoven, Groenlust (1880), Land en Bosch, Spiegelrust (1808).
Nog te bewonderen zijn de buitenplaatsen Boekesteyn, Gooilust, Hilverbeek, Jagtlust, Schaepenburgh, Spanderswoud, Sperwershof, Swaenenburg, Trompenburgh, Wolfsbergen en de boerderijen Brambergen (1634), Stofbergen (1636) en In de Lonsvaerder (1673).
Er komen werklieden wonen en dus is er een kerk nodig. De hoofd-ingelanden vormen ook het kerkbestuur en al in 1658 wordt de eerste kerk gebouwd, naar ontwerp van de Amsterdamse stadsbouwmeester Daniël Stalpaert. De kerk is nu nog te bewonderen; hij staat op kavel 13B, noordwestelijk van Hilverbeek.
In de eeuwen erna zijn huizen en boerderijen gebouwd, aangepast en herbouwd. Ook de kavels blijven niet rechthoekig. Door koop en verkoop wisselen stukken land van eigenaar zoals te zien is in figuur 3. Ten oosten van de polder (links dus op de kaart van figuur 1) liggen nog heidevelden. Naast de kavels 1 t/m 15 bevindt zich het zogeheten Naerdervelt, globaal het tegenwoordige Spanderswoud. Ten zuiden daarvan ligt het Trompenvelt, het tegenwoordige Corversbos met zijn uitloop naar de Hilversumse villaparken. Regelmatig kopen de eigenaars stukken van deze heidevelden om hun gebied uit te breiden en fraaie bossen aan te leggen.
Sociale en familierelaties
Het hoeft geen betoog dat er ontzettend veel dwarsverbanden bestaan tussen de bewoners van de hofsteden. Is het niet door familiebanden, dan is het wel doordat de heren lid zijn van dezelfde (Amsterdamse) sociëteit, zitting hebben in dezelfde gremia (bv. in de vroedschap of bij de Oost en West Indische Compagnie). Zij spelen elkaar de bal toe als het gaat om baantjes en lucratieve ondernemingen.
Zo zijn bijvoorbeeld een aantal van de eerste hoofd-ingelanden (Pauw, Oetgens, Schaep en Burgh) met elkaar verwant (figuur 3).
Zijn afstammelingen wonen er tot op de dag van vandaag (figuur 7). Tot 2023 houdt mevrouw Clara Roëll een Bed & Breakfast in een van de gebouwen. Op het landgoed is ook een moes– en theetuin gevestigd, die op vrijdag en zaterdag te bezoeken zijn ( www.sperwershof.nl ). Tevens is er een bloembinderij die regelmatig cursussen organiseert.
Figuur 11 Het toegangshek tot de thee- en moestuin
Literatuur
De buitenplaatsen van ’s-Graveland (H. Tromp en J. Six)
Late regenten (J. F. van Lennep)
Websites
onh.nl/verhaal/sperwershof
www.tgooi.info/wijdemeren/sperwershof.php
nl.wikipedia.org/wiki/Sperwershof
www.sperwershof.nl
www.buitenplaatseninnederland.nl/graveland-sperwershof.html
Afbeeldingen
Figuur 1 Provinciale Atlas R.A. in Noord-Holland A. (492, 622) 3
Figuur 2 Wikimedia Commons fotograaf Henk van D.
De geneagrammen (figuren 3, 5 t/m 8) zijn door de auteur gemaakt met GensDataPro..
Figuur 4 Fragment kaart H. Post uitgave R. en I. Ottens; collectie Six, Amsterdam
Figuur 9 links Foto eigendom (erven) Jhr. Ir. J. Roëll te ‘s-Graveland
Figuur 9 rechts Noord-Hollands Archief, Provinciale Atlas
Figuur 10 Wikimedia Commons fotograaf Peter van der Wielen
Figuur 11 Wikimedia Commons fotograaf Peter van der Wielen; fragment